Ο ξεναγός ασχολείται με την ενημέρωση, περιήγηση και ξενάγηση των επισκεπτών και των τουριστών στους αρχαιολογικούς χώρους, τα ιστορικά μνημεία, τις φυσικές ομορφίες και τα αξιοθέατα μιας χώρας, εξηγώντας τη σημασία τους καθώς και την ιστορία των μνημείων και των καλλιτεχνικών έργων. Πιο συγκεκριμένα, ο ξεναγός συνοδεύει τους τουρίστες από τα ξενοδοχεία που διαμένουν στους τόπους που θέλουν να επισκεφτούν, τους οδηγεί σε συγκεκριμένους χώρους και τους εξηγεί αναλυτικά την ιστορία, την αξία και τη σημασία αυτού που βλέπουν, για τον παγκόσμιο πολιτισμό και την ανθρωπότητα. Συχνά αναφέρεται και εξηγεί τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των ντόπιων κατοίκων, αλλά και τις ιδιαιτερότητες της σύγχρονης ζωής των κατοίκων των περιοχών που επισκέπτονται και απαντά σε ερωτήσεις και απορίες των επισκεπτών. Σε ορισμένες περιπτώσεις αναλαμβάνει το ρόλο του εμψυχωτή, για την ψυχαγωγία των τουριστών που παρακολουθούν πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ο ξεναγός συνεργάζεται με τα τουριστικά γραφεία που οργανώνουν τις ομάδες και τις ξεναγήσεις των τουριστών και αναλαμβάνει την περιήγηση και την ξενάγησή τους, ακολουθώντας το πρόγραμμα των επισκέψεων, που μπορεί να είναι ημερήσιο ή πολυήμερο, οπότε ο ξεναγός διανυκτερεύει μαζί με την ομάδα του. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής, δίνει πληροφορίες στην ομάδα για τα διάφορα μέρη που συναντούν, σταματά για να τους δείξει κάποιο αξιοθέατο και προετοιμάζει τα μέλη της ομάδας για τον τελικό προορισμό τους. Όταν φτάσουν εκεί αναφέρεται στα αρχαιολογικά και μυθολογικά στοιχεία, στις αρχιτεκτονικές και ιστορικές λεπτομέρειες των μνημείων και του τόπου γενικότερα.
Συνοδεύει το γκρουπ σε εστιατόρια και καταστήματα, προτείνει στα μέλη του θέματα για φωτογράφηση και διανυκτερεύει μαζί τους όταν προβλέπεται στο πρόγραμμα. Η εργασία του περιλαμβάνει και την περιγραφή της σύγχρονης ζωής του τόπου.